Theo truyền thuyết, cờ Tướng xuất hiện từ thời Xuân Thu Chiến Quốc ở Trung Quốc. Trong tác phẩm “Chiêu Hồn” của Tống Ngọc, cờ Tướng đã được nhắc đến. Một số thuyết cho rằng cờ Tướng (gọi là Tượng kỳ ở Trung Quốc) do Vua Thuấn sáng tạo khoảng 2000 năm trước Công nguyên. Truyền thuyết kể rằng Thuấn có người em tên Tượng, người này không có phẩm hạnh tốt, thường lang thang rong chơi. Vua Thuấn đã dùng cờ để giáo hóa em trai, do đó gọi là “Tượng kỳ”.

Tuy nhiên, theo Lê Đức Quang, cờ Tướng thực chất bắt nguồn từ trò chơi Chaturanga, một loại cờ cổ của Ấn Độ vào thế kỷ thứ 5-6, trước cờ Tướng khoảng 200 năm. Sau đó, trò chơi này lan truyền sang phương Tây và trở thành cờ Vua, sang phương Đông trở thành cờ Tướng, được lưu truyền đến ngày nay. Sự tương đồng giữa cờ Tướng và cờ Vua phần nào củng cố giả thuyết này.

Bàn cờ của cờ Tướng và cờ Vua

Cả cờ Tướng và cờ Vua đều có 64 ô vuông, nhưng có sự khác biệt rõ ràng. Bàn cờ Tướng có một “dòng sông” ngăn cách hai bên, trong khi bàn cờ Vua được chia thành các ô vuông xen kẽ màu sắc, không có dòng sông. Cách di chuyển quân cũng khác nhau: trong khi cờ Vua di chuyển trong từng ô, cờ Tướng lại đi trên các “dây” kẻ.

Điều này phản ánh sự khác biệt trong phong cách chiến đấu. Trong cờ Tướng, các quân cờ được ví như những cao thủ võ lâm, có thể “khinh công” nhẹ nhàng lướt trên dây. Trong khi đó, quân cờ Vua lại chiến đấu trên mặt đất, vì binh lính nặng nề không phù hợp với việc bay nhảy.

Quân Hậu

Trong cờ Vua, Hậu là quân cờ mạnh nhất, có thể di chuyển khắp bàn cờ, không ai địch lại. Tuy nhiên, tại sao cờ Vua có quân Hậu, còn cờ Tướng thì không? Có hai giả thuyết.

Thứ nhất, ở phương Tây, phụ nữ được coi trọng, luôn nhận được sự ưu ái từ nam giới. Dù trên thực tế, phụ nữ vẫn phải đấu tranh cho quyền lợi của mình qua nhiều thế kỷ. Việc đưa quân Hậu vào cờ Vua có thể được coi là một sự đền bù cho những thiệt thòi mà phụ nữ phải chịu.

Thứ hai, luật lệ phương Tây tôn trọng chế độ một vợ một chồng. Các vua chúa khi đi chinh chiến thường để lại Hậu ở nhà. Để đảm bảo sự trung thành, người ta đã nghĩ ra các biện pháp kiểm soát chặt chẽ. Chính vì vậy, cờ Vua có quân Hậu, thể hiện sự gắn bó và bảo vệ gia đình của vua trong trò chơi.

Ngược lại, ở Trung Quốc phong kiến, vua chúa có tới hàng ngàn cung phi. Việc vua mang theo nữ giới trong chiến trận không được coi là cần thiết. Do đó, cờ Tướng không có quân Hậu.

Vua và Tướng

Trong cả hai loại cờ, Tướng và Vua đều là nhân vật quan trọng nhất. Tuy nhiên, Vua trong cờ Vua có thể di chuyển khắp bàn cờ, trong khi Tướng trong cờ Tướng chỉ di chuyển trong “cửu cung” – một khu vực nhỏ giới hạn.

Vua trong cờ Vua biểu tượng cho sức mạnh và sự tự tin, có thể chiến đấu độc lập trong bất kỳ tình huống nào. Trong khi đó, Tướng trong cờ Tướng luôn cần sự bảo vệ của các quân cận vệ xung quanh. Tướng thiếu sự độc lập và mạnh mẽ như Vua.

Cũng có sự khác biệt trong văn hóa giữa hai loại cờ. Quan niệm “Thiên vô nhị Nhật”, chỉ có một vị vua duy nhất trị vì, đã ăn sâu vào tiềm thức của người Trung Quốc. Vì vậy, trong cờ Tướng, hai Tướng không bao giờ có thể đối mặt trực tiếp với nhau, phản ánh quy tắc cai trị độc tôn.

Quân Chốt

Quân Chốt trong cả cờ Tướng và cờ Vua đại diện cho sự dũng cảm của người lính. Họ là những người sẵn sàng hy sinh để mang lại lợi thế cho đội nhà. Tuy nhiên, trong cờ Vua, Chốt có cơ hội trở thành quân Hậu nếu vượt qua được hàng phòng thủ của đối phương, tượng trưng cho sự thăng tiến từ người lính thấp kém trở thành vị trí quyền lực nhất trên bàn cờ.

Kết luận

Cờ Tướng và cờ Vua đều mang trong mình những giá trị văn hóa và lịch sử sâu sắc. Mỗi loại cờ đều có sức hấp dẫn riêng, phản ánh tư duy chiến lược và triết lý sống của hai nền văn hóa khác biệt. Trong cuộc chiến trên bàn cờ, dù là Vua hay Tướng, mỗi nước đi đều đòi hỏi sự tính toán tỉ mỉ và khôn ngoan.