PHÁO ĐẦU ĐỐI VỚI XUYÊN CUNG MÃ

Xuyên Cung Mã là một kiểu chơi biến dạng của Bình Phong Mã hoặc Đơn Đề Mã.
Đặc trưng chủ yếu của nó là có một Mã nhảy lên chỗ nách Tượng, M2.4 hoặc M8.6 sau khi đã gác Tượng đầu. Do đặc trưng này mà một số người xếp nó vào loại khai cuộc Tượng. Và sở dĩ gọi nó là Xuyên Cung Mã vì chính con Mã "nhảy nằm" thường qua cung để sang chỗ tai Sĩ bên kia. Do đó người ta còn gọi nó là "Chuyển Giác Mã", "Triền Cung Mã" hay là "Quải Cước Mã". Trong dân gian thường đơn giản gọi là trận Nhảy Mã quỳ, vì nó khi có không "xuyên cung" hay "chuyển giác" gì cả.
Kiểu chơi này xuất hiện cùng thời với các kiểu trên nhưng vì nó phòng thủ thụđộng nên không được hâm mộ. Trong quyển Quất trung bí có nêu trận này nhưng không nghiên cứu sâu, còn Mai hoa phổ thì giới thiệu ba ván Xuyên Cung Mã đi tiên đều bị Pháo đầu đi hậu phá.
Các danh thủ thế kỷ 20 cũng không đi sâu nghiên cứu, thỉnh thoảng có người sử dụng nhưng sửa đổi để nó chống đỡ tích cực hơn. Sau đây chúng ta xem qua một số ván phòng thủ "Nhảy Mã quỳ" được gom từ tài liệu xưa và nay để dễ so sánh, đối chiếu.

Chú giải :
(a) Trường hợp đảo ngược lại, bên "Chuyển Giác Mã" đi trước, Mai hoa phổ chỉ bên Pháo đầu đánh trả như sau: 1. T3.5 P8-5 2. M2.4 M8.7 3. M4.6 X9-8 4. P2-3 P5.4, bây giờ nếu Đen đi:
*Một là:
5. S4.5 P5-4 6. X1-4 P2.2 7. X4.3 P2-1 8. P8-9 P1-5 9. M8.7 X8.9 10. X4/3 X8-6 11. Tg-4 X1.1 l2. X9-8 X1-6 13. P3-4 X6-8 14. Tg-5 X8.8 15. P4/2 S6.5 l6. X8.4 P4-9, Trắng thắng rõ.
*Hai là:
5. S6.5 P5-4 6. P8.1 P4-2 7. M6.8 B5.1 8. B7.1 B5.1 9. B7.1 X8.4 10. M8/6 B5-4 11. B7.1 B4.1 12. M6.8 X8-2 13. M8.6 P2.7 l4. T7.9 X2.4 l5. P3/1 X2-5 16. S4.5 P2-9, Trắng thắng rõ.
(b) Quyển Quất trung bí nêu trường hợp Đen đi:
3. X1.1 M8.9 4. X1-4 X9-8 5. X4.7 M4.6? 6. P5.4 S4.5 7. P8-4 Tg-4 (như 7. M6.7 8. P4.7 Trắng chết một Xe) 8. X9.2 P8.1 9. X9-6 P2-4 10. X6.5! S5.4 11. X4-6! Tg.1 12. P4-6 S4/5 13. P5-6, 1-0.
(c) Cần phải nhảy Mã bảo vệ Tốt đầu, chỉ trừ trường hợp chơi Thuận Pháo hoặc Nghịch Pháo thì mới dụ cho đối phương bắt Tốt đầu sẽ chậm trễ triển khai.
(d) Đây là ván Hà Thuận An - Từ Thiên Lợi chơi ngày 4-7-58.
Ván cờ tiếp diễn
17. S4.5 X4.3 18. P5-1 P7-9 19. X4-6 M3.4 20. P1-2 M8.6 21. X2-4 X9-8 22. P2-6 Tg¬5 23. X4/3 P2.2 24. M9.7 M4/3 25. M7.8 M3.2 26. P6-5 M2.3 27. P5.2, 1-0.
(e) Đây là ván Hà Thuận An - Dương Quan Lân chơi ngày 15-3-62.
Ván cờ tiếp diễn
17. X7-8 X2-4 18. B5.1 M2.3 19. X8-7 Pt-8 20. B5.1 B5.1 21. P6-7 P8.1 22. P5-2 P7.5 23. P2.1 M3.5 24. P7-5 X4.4 25. X7-8 B7.1 26. Tg-4 B7.1 27. X4.2 X8.3 28. P5.3 X8.3 29. Tg.1 Tg-4 30. X8-5 P7-3, 0-1
(f) Theo tài liệu của Tạ Hiệp Tôn có ghi ván đấu giữa Châu Đức Dụ và Trương Cẫm Vinh, chỗ này đã đi như sau:
2...B3.1 3. Xl-2 X9-8 4. X2.6 T3.5 5. B5.1 M2.4 6. B5.1 B5.l 7. M3.5 P2.1 8. X2-3 M7.5 9. X3/2 M4.6 10. X3-6 P2.3? (nếu Trắng đi 10...P7-8! Đen chơi thế nào cũng kém phân, như l1. X6.2 P7.7 l2. S4.5 P2.7 l3. X9-8 M5.7, -+, hoặc như ll. T3.1 M5.7 12. B3.1 B5.1 l3. P5.2 M7.5 14. X6-5 P2/2, -+) Do sai lầm trên, Đen chơi tiếp
11. M5.4 M5/3 12. X6-8 P2.3 13. X9-8 P8-9 14. Xs.1? S4.5 l5. X8.2 X8.4 16. M4.3 X8-7 17. M3/1 X7.2 18. X8-7 X1-3? 19. Ml/2 X7-3 20. P8.5 X3-4 21. X8.5 B5.1 22. M2.4 B5.1 23. P5/1 X3-4 24. M4.6 M6.7 25. P8-5 T7.5 26. P5.6 S5.4 27. X7.1 P9/1 28. X7/2, 1-0.